ضدعفونی سرپستانک گاو شیری پس از دوشش چگونه عمل می‌کند؟
نویسنده: کارشناسان شورای ملی مبارزه با ورم پستان آمریکا
منبع: نشریه Dairy Herd Management
تعداد موارد جدید عفونت سرپستانک تابعی است از تعداد پاتوژنهای عامل ورم پستان که روی سرپستانک تجمع کنند. ضدعفونی کردن سرپستانک‌ها با یک ماده‌ی میکروب‌کش بلافاصله پس از اتمام دوشش می‌تواند بخش اعظم پاتوژنهای روی سرپستانک‌ها را از بین ببرد. این کار در عین حال احتمال نفوذ همین پاتوژن‌ها را به درون مجرای سرپستانک‌ها کاهش می‌دهد.
ضدعفونی سرپستانک پس از اتمام شیردوشی به ویژه برای مبارزه با پاتوژنهای مُسریِ استافیلوکوک (Staphylococcus aureus) و استرپتوکوک (Streptococcus
agalactiae) مؤثر است. هر چند که عملیات شیردوشی می‌تواند به نوبه‌ی خود هر نوع پاتوژن عامل ورم پستان را سرایت بدهد، این دو پاتوژن به خصوص در خلال شیردوشی از یک گاو به گاو دیگر منتقل می‌شوند. ضدعفونی سرپستانک پس از شیردوشی در کاهش آمار موارد جدید آلودگی به پاتوژنهای «محیطی» نظیر کولیفورم‌ها و استرپتوکوک‌ها (به استثنای استرتپتوکوک آگالاکتیا) تأثیر کمتری دارد. مبارزه با پاتوژنهای محیطی مستلزم راهکارهای مدیریتی نظیر موارد زیر است:
- نگه‌داری گاو در محیط خشک و پاکیزه،
- رعایت درست بهداشت قبل از دوشش مانند ضدعفونی سرپستانک‌ها قبل از شیردوشی و خشک کردن کامل آنها،
- کارکرد دقیق و درست دستگاه شیردوشی.
حتی اگر در یک گله‌ی دوشا میکرب استرپتوکوک آگالاکتیا ریشه‌کن شده و سوماتیک سل اسکور شیر نیز پایین باشد، باز هم متصدیان گاودوشی باید سرپستانک‌ها را پس از اتمام هر نوبت دوشش به منزله‌ی جزء لاینفک رویه‌ی دایمی شیردوشی خود، ضدعفونی کنند.
نتایج قابل پیش‌بینی
بالغ بر ۵۰ درصد عفونت‌های جدید پستانی را می‌توان از طریق ضدعفونی سرپستانک‌ها با یک ماده‌ی مؤثر بلافاصله پس از اتمام دوشش از میان برد. اما ضدعفونی سرپستانک‌ها نمی‌تواند عفونت‌هایی را که از قبل ایجاد شده‌اند ریشه‌کن سازد. بهترین روش مبارزه با عفونت‌های موجود، درمان گاو خشک و حذف گاوهایی است که دچار عفونت مزمن هستند. پیشگیری از عفونت‌های جدید از طریق ضدعفونی سرپستانک‌ها و حذف موارد موجود ورم پستان، سال به سال موجب کاهش آمار ابتلا به ورم پستان در گله خواهد شد. اما بهبود شرایطی نظیر کاهش آمار ورم پستان کلینیکال و/یا کاهش سوماتیک سل کانت گله عموماً ظرف چند ماه قابل حصول است.
روش کار
ضدعفونی پس از دوشش را می‌توان به دو روش انجام داد: استفاده تیت دیپ یا اسپری. هر دو روش مفید و قابل قبول هستند به شرطی که محلول ضدعفونی تمام اندام سرپستانک را آغشته کند. باید دقت کنیم که هر چهار سرپستانک به طور کامل به ماده‌ی ضدعفونی کننده آغشته گردند. ضمناً، عملیات ضدعفونی باید بی‌درنگ پس از اتمام شیردوشی صورت بپذیرد.
مدیریت صحیح جزییات کار
ماده‌ی ضدعفونی کننده را باید همیشه در مکانی کاملاً خشک و پاکیزه نگه‌داری کرد. ماده‌ی مزبور هرگز نباید منجمد بشود! برای جلوگیری از آلودگی محصول باید همیشه ظرف آن را دربسته نگه داریم و پس از تاریخ انقضای محصول، آن را دور بریزیم. این باور غلطی است که ضدعفونی کننده‌های پستانی تمام پاتوژن‌ها را از بین می‌برند. بعضی پاتوژن‌ها تحت شرایط خاص در محلول ضدعفونی کننده زنده می‌مانند.
دستورالعمل درج شده روی بسته‌بندی کالا را باید به دقت رعایت کرد. نیز باید از رقیق کردن محصول کاملاً پرهیز نمود مگر آن که این امر در دستورالعمل رسمی تولید کنندهی کالا قید شده باشد. چنانچه رقیق‌سازی محلول ضروری است، کیفیت آب مورد استفاده برای این کار باید حتماً استانداردهای لازم را (از لحاظ باکتری، پ.هاش.، سختی، و نظایر آن) داشته باشد. برای رقیق‌سازی باید از ظرفی کاملاً تمیز بهره جست و اطمینان حاصل نمود که رقیق‌سازی به طور کامل و یکدست صورت پذیرفته است.
کاپهای مورد استفاده برای ضدعفونی سرپستانک‌ها را باید پس از هر نوبت بهره‌برداری به منزله‌ی جزئی ضروری از رویه‌ی پاکسازی و شستشوی محیطی، کاملاً خالی و شستشو کرد و به ویژه اگر هنگام استفاده در چال شیردوشی، کاپهای مزبور آلوده شده باشند، باید آنها را با دقت بیشتری شستشو و ضدعفونی نمود. نیز هرگز نباید محلول استفاده شده را برای استفاده‌ی مجدد دوباره داخل ظرف اصلی ریخت.
از چه محصولاتی استفاده کنیم
بهترین ضدعفونی کننده‌های سرپستانک آنهایی هستند که در برابر پاتوژنهای عمده‌ی ورم پستان مؤثر باشند، استفاده از آنها نسبت به قیمت‌شان مقرون به صرفه باشد، و خواص طبیعی پوست سرپستانک را حفظ کنند یا حتی بهبود ببخشند. امروزه در بازار هم ضدعفونی کننده‌های سنتی وجود دارند و هم ضدعفونی کننده‌هایی که در برابر پاتوژن‌ها یک لایه‌ی دفاعی ایجاد می‌کنند. صرف نظر از نوع محصولی که برای گله‌ی دوشای خود برمی‌گزینید، مؤثر بودن این محصول در برابر تمام پاتوژنهای مُسری ورم پستان باید از قبل به اثبات رسیده و ثبت شده باشد.
در ایالات متحده‌ی آمریکا، کارشناسان توصیه می‌کنند تنها از محصولاتی استفاده شود که:
۱) در اداره‌ی کل غذا و داروی فدرال آن کشور (FDA) ثبت شده باشد و ۲) تحقیقات کنترل شده اثبات کرده باشند که محصول میزان عفونت را به طرز مؤثری کاهش می‌دهد. سازمان مذکور ضدعفونی کننده‌های پستانی را در زمره‌ی داروهای دامپزشکی مشمول فروش آزاد (بدون نیاز به نسخهی رسمی دامپزشک) طبقه‌بندی کرده است. در عین حال، این سازمان تولید کنندگان ضدعفونی کننده‌های پستانی را ملزم نساخته که سند اثبات تأثیرگذاری کالا را در برچسب الصاقی روی ظرف کالا درج کنند. در آمریکا، بعضی از برندهای ضدعفونی کنندهی پستانی مورد مطالعه‌ی کنترل شده قرار گرفته‌اند، اما محصولاتی که فرمولاسیون مشابه هم داشته باشند در بازار آمریکا زیادند و تغییرات جزیی در فرمولاسیون کالاهای مرغوب و به اثبات رسیده برای تولید کالاهای تقلیدی غالباً کیفیت و سطح اثرگذاری آنها را به حد ملموسی کاهش می‌دهد.
گاوداران آمریکایی معمولاً قبل از خرید ضدعفونی کننده‌های پستانی برای گله‌ی خود از تولید کننده می‌خواهند اطلاعات واسناد مربوط به رعایت مقررات و استانداردهای اداره‌ی کل غذا و داروی فدرال و نتایج تحقیقات کنترل شده در مورد عملکرد کالای خود را جداگانه در اختیارشان قرار دهند. یک منبع اطلاع‌رسانی دیگر در مورد کیفیت ضدعفونی کننده‌های پستانی در آمریکا خلاصه‌ی مقالات علمی‌ای است که مورد نقد دانشمندان و محققان همکار قرار گرفته‌اند. خلاصه‌ی مقالات علمی در باب کیفیت ضدعفونی کننده‌های پیش و پس از دوشش را شورای ملی ورم پستان آمریکا (NMC)از سال ۱۹۸۰ به این سو جمع‌آوری و هر سال به‌روز رسانی کرده منتشر می‌سازد. این بایگانی خلاصه مقالات، کامل و نهایی شده نیست و به طور منظم یافته‌های جدید محققان در قالب مقالات جدید منتشر و به این فهرست اضافه می‌شوند.
کیفیت ضدعفونی کننده‌های سرپستانک را چگونه می‌آزمایند؟
شورای ملی ورم پستان آمریکا (NMC) دو روش آزمون را توصیه می‌کند. پروتکل‌های مرحله‌ی موسوم به چالش آزمایشی (Experimental Challenge) و مرحله‌ی موسوم به عملکرد طبیعی (Natural Exposure) به اجمال در زیر شرح داده شده است:
- چالش آزمایشی عبارت است از ارزیابی توان ضدعفونی کنندهی سرپستانک در پیشگیری از بروز عفونت در گاو شیری تحت شرایط تماس آزمایشی با پاتوژنهای ورم پستان.
- عملکرد طبیعی عبارت است از ارزیابی توان ضدعفونی کنندهی سرپستانک در پیشگیری از بروز عفونت در گاو شیری تحت شرایط ناظر به فعالیت صنعتی روزمره در محیط گاوداری. این پروتکل میزان تأثیر محصول را تحت شرایط طبیعی تعیین می‌کند.
نسخهی تفصیلی این پروتکل‌ها را می‌توان بر اساس درخواست رسمی از شورای ملی ورم پستان آمریکا تهیه کرد. گاوداران شیری باید سطح معلومات علمی خود را درباره‌ی محصولاتی که احیاناً قصد خریدشان را دارند بالا ببرند. گاودار شیری در دنیای امروز باید با نوع تحقیقاتی که درباره‌ی فرایندهای ضدعفونی سرپستانک صورت می‌پذیرند آشنا باشد، پاتوژن‌هایی را که محصولات مزبور برای مبارزه با آنها تولید می‌شوند بشناسد و از نتایج تحقیقات مربوط به میزان تأثیر این محصولات آگاه باشد.
در هوای سرد، تکلیف ما با ضدعفونی سرپستانک‌ها چیست؟
در مقاطعی که هوا خیلی سرد می‌شود یا باد خیلی سرد می‌وزد، باید بسیار احتیاط کنیم که پوست سرپستانک‌ها خشک نشوند و یخ نزنند. اقدامات احتیاطی توصیه شده برای تیمار سرپستانک‌ها در سرمای زمستان عبارت‌اند از:
۱. باید قبل از انتقال گاوها به فضای باز، سرپستانک‌هاشان خشک باشند.
۲. وقتی سرپستانک‌ها را پس از دوشش ضدعفونی می‌کنیم، باید ۳۰ ثانیه صبر کنیم، و سپس بقایای ماده‌ی ضدعفونی کننده را با دستمال حوله‌ای یکبار مصرف با دقت پاک کنیم.
۳. محلول ضدعفونی کننده را وقتی هوا خیلی سرد است باید کمی گرم کنیم تا مدت زمان لازم برای خشک شدن‌اش کاهش بیابد.
۴. در فضاهای باز محوطه‌ی گاوداری باید بادشکن احداث یا تعبیه کنیم.
۵. گاوهای تازه زایمان کرده‌ای را که پستان و سرپستانک متورم دارند باید به دقت تحت نظر بگیریم زیرا احتمال پوسته پوسته شدن و یخ زدن سرپستانک‌ها در این دسته از گاوها بیشتر است.
در یک کلام
- با ضدعفونی درست و مناسب سرپستانک‌ها می‌توان جلوی بالغ بر ۵۰ درصد از عفونت‌های جدید را گرفت.
- بلافاصله پس از اتمام دوشش پستان هر گاو، سرپستانک‌های آن را باید ضدعفونی کرد.
- باید مراقب بود که ماده‌ی ضدعفونی کننده تمام سطح بیرونی همه‌ی سرپستانک‌ها را به طور کامل آغشته کند.
- ضدعفونی کنندهی سرپستانک را باید به درستی نگه‌داری و جابجا کرد.
- باید سطح دانش خود را در باب ضدعفونی کنندهی منتخب بالا ببریم و از تولید کنندهی آن اطلاعات فنی لازم آشنایی با محصول را مطالبه کنیم.
ضدعفونی کردن سرپستانک‌ها یکی از ارکان اصلی برنامه‌ی ما برای مبارزه با ورم پستان است. گذشته از ضدعفونی کردن صحیح تمام سرپستانک‌ها بلافاصله پس از اتمام دوشش هر گاو، برنامه‌ی جامع ما در مبارزه‌ی مؤثر با ورم پستان در گله باید شامل ابعاد و اقدامات زیر هم باشد:
- مدیریت صحیح فرایند دوشش و محیط سالن شیردوشی
- استفاده از دستگاه شیردوشی مدرن و سالم، و نگه‌داری حرفه‌ای آن
- ضدعفونی تک‌تک کارتیه‌های پستان به محض تخلیه‌ی کامل شیر
- شناسایی و درمان – یا مدیریتِ – فوریِ موارد ابتلا به ورم پستان کلینیکال
- حذف گاوهای مبتلا به ورم پستان مزمن.