پتانسیل درآمد حاصل از شیر را چگونه به حداکثر برسانیم؟
نویسنده: جیم دیکرل (Jim Dickrell)
منبع: نشریه Dairy Herd Management
در مقاطعی که قیمت فروش شیر خام در بازار چندان جذاب نیست، دامدار معمولاً به فکر راه‌های میانبر برای افزایش درأمد خود می‌افتد. اما گاو شیری حافظه‌ای بسیار قوی دارد و میانبری که امروز می‌زنیم ممکن است تأثیرهایی در گله باقی بگذارد که تا چند ماه یا حتی تا دوره‌ی شیرواری بعدی هم ملموس و قابل رؤیت نباشند.
به باور ویرجینیا آیلِر (Virginia Isler)، کارشناس مدیریت دام شیری در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، کوچکترین اقدام در ارتباط با مدیریت گاو شیری تأثیر درازمدت خاص خود را بر عملکرد عمومی دام باقی می‌گذارد و نه تنها تولید شیر، بلکه سایر ابعاد دستگاه زیست‌شناختی گاو را از خود متأثر می‌سازد و می‌تواند بعدها به معضلات جدی‌تری منجر بشود.
میانبر زدن در مدیریت تغذیه‌ی گاو شیری ممکن است نظم دستگاه تولید مثل آن را بر هم بزند، و تعداد روزهای باز را بیشتر کند و باروری به موقع دام را بر هم بزند. این معضل طول دوره‌های شیرواری را از حد طبیعی بیشتر می‌کند، شاخص وضعیت بدن دام را بالا می‌برد و مجموع مشکلات را به زایمان بعدی گاو نیز منتقل می‌کند.
بنابراین، به منظور بهینه‌سازی تولید، لازم است مدیریت دوره‌ی انتقال، مدیریت اوایل دوره‌ی شیرواری و سن تلقیح در اولویت برنامه‌های مدیریتی گله قرار بگیرد.
دوره‌ی انتقال
به باور خانم مهندس آیلر، «دوره‌ی انتقال (چه قبل و چه بعد از زایش) میزان موفقیت گاو را در طول دوره‌ی شیرواری تعیین می‌کند. حفظ وضعیت مناسب بدن و میزان جذب ماده‌ی خشک عناصر حیاتی برای گاوی به شمار می‌آیند که به سن تلقیح مجدد رسیده است و قرار است با حداقل مشکل و نقطه‌ی ضعف بارور گردد.»
مشکل از جایی آغاز می‌شود که در دوره‌ی انتقال، شاخص وضعیت بدن گاو بیش از حد طبیعی پایین‌تر یا بیش از حد طبیعی بالاتر باشد. مطلوب‌ترین شاخص وضعیت بدن در مرحله‌ی زایش ۲۵/۳ (از ۵) است. به زعم مهندس آیلر، «هم مدیریت خوراک‌دهی و هم مدیریت تغذیه برای جلوگیری از افت میزان جذب ماده‌ی خشک و مواد مغذی در این مقطع خاص که بدن گاو تحت فشار زیادی قرار می‌گیرد ضرورت مضاعفی پیدا می‌کنند».
وی توصیه می‌کند که هر گاو در مرحله‌ی پیش از زایمان حداقل به ۷۵ سانتی‌متر فضای آخور دسترسی آسان داشته باشد. اندازه‌ی قطعات تشکیل دهنده‌ی جیره به ویژه زمانی که کاه و کلش زیادی در آن وجود داشته باشد نیز بسیار حائز اهمیت است. اگر گاو بتواند مواد تشکیل دهنده‌ی جیره را از هم جدا کند، آن گاه بعضی از گاوها نخواهند توانست از کل جیره‌ای که متخصص تعذیه تجویز کرده بهره‌مند بشوند.
اوایل دوره‌ی شیرواری
در اوایل دوره‌ی شیرواری، مجموع چربی و پروتئین شیر به ازای هر گاو در هر روز باید از ۵/۲ کیلوگرم فراتر برود. برای دستیابی به این هدف، رکورد گاو شیروار باید در نقطه‌ی اوج دوره‌ی شیرواری به ۴۳ کیلوگرم در روز برسد و حداقل تولیدش با فرض دو بار دوشش در روز ۳۴ کیلوگرم باشد. با فرض سه بار دوشش در روز، حداقل تولید نباید از ۵/۳۸ کیلوگرم کمتر باشد.
مهندس آیلر می‌افزاید برای تأمین نیازهای غذایی متنوع گاو در این دوره، ضرورت دارد که به آسایش گاو، مدیریت خوراک‌دهی و برقراری موازنه‌ی مطلوب بین انرژی و پروتئین جیره اولویت بدهیم.
برای آن که طول دوره‌ی شیرواری به حد بهینه‌اش یعنی بین ۱۷۵ و ۱۸۰ روز برسد، تعداد روزهای پیش از اولین تلقیح باید کمتر از ۸۰ روز باشد. و میانگین تعداد روزهای باز تا آبستنی باید به حدود ۱۲۰ روز برسد. شاخص مطلوب امتیاز بدن نیز در اوایل دوره‌ی شیرواری ۷۵/۲ تا ۰/۳ است.
سن آبستنی تلیسه
این گروه از دام جایگزین برای عملکرد آتی گله اهمیت حیاتی دارد. تلیسه‌هایی که خوب رشد کرده و سالم باشند، شاخصه‌ی موفقیت در برنامه‌ی پرورش گوساله‌ی مل به شمار می‌آیند. تلیسه‌هایی که به سن آبستنی رسیده‌اند برای آن که بتوانند در سن ۲۲ الی ۲۴ ماهگی آبستن بشوند، باید به وزن و قد مطلوبی رسیده باشند. همانند گاوهای دوره‌ی انتقال، بالا یا پایین بودن بی‌رویه‌ی شاخص امتیاز بدن در تلیسه‌های ۱۳ تا ۱۵ ماهه بر درصد آبستنی و عملکرد عمومی آنها تأثیر نامطلوبی باقی می‌گذارد.
برای آن که تلیسه‌ها پس از زایمان به تولید ۳۶ کیلوگرم شیر در اولین شیرواری خود برسند، لازم است که قد و وزن مناسبی داشته باشند و بتوانند این عملکرد تولید را حفظ کنند. باید توجه داشت که این دسته از دام دوشای گله در حالی که شیر زیادی تولید می‌کنند همچنان در حال رشد هستند، پس اگر چاق و کوتاه قد باشند یا نحیف و بلند قد، آن گاه در ادامه‌ی دوره‌ی شیرواری قطعاً با مشکل روبرو خواهند شد.