عملکرد سالن شیردوشی به مهارت کارکنان و سیستم مورد استفاده در سالنهای نگهداری دام بستگی دارد
عملکرد سالن شیردوشی به مهارت کارکنان و سیستم مورد استفاده در سالنهای نگهداری دام بستگی دارد
نویسنده: ماریو سولیس فلورس (Mario Solis Flores)، کارشناس خدمات فنی، شرکت Form-A-Feed
منبع: نشریه‌ی Progressive Dairy، جولای ۲۰۲۱
برچسب: اتوماسیون دامپروری، آسایش دام
مکررترین سؤال‌هایی که در خلال بازدید از گاوداری‌های شیری از من می‌پرسند عبارت‌اند از: چه کار کنیم تا گاودوش‌های ما بتوانند سرعت دوشش را بالا ببرند؟ آیا صلاح می‌دانید سالن شیردوشی خود را توسعه بدهیم تا بتوانیم گاوهای بیشتری را بدوشیم؟ چگونه می‌شود گاو بیشتری را دوشید در حالی که به دشواری موفق می‌شویم همین تعداد گاو را هم بدوشیم؟
تعداد کارکنان شاغل در سالن شیردوشی، نوع طراحی سالنهای نگهداری دام، روال کار گاودوش‌ها، روش مورد استفاده برای دوشش گاوها در هر وعده، وضعیت کیفی دستگاه شیردوشی و نوع بستر مورد استفاده در جایگاه دام از عمده‌ترین عواملی هستند که باید در پاسخ به پرسش‌های بالا در نظر داشته باشیم.
به حداکثر رساندن عملکرد دستگاه شیردوشی و هماهنگ ساختن آن با نیروی انسانی و تأسیسات مرتبط در مورد تمام گاوداری‌ها صرف نظر از بزرگی آنها مصداق دارد و تعیین کننده‌ی سطح سودآوری گاوداری است.
توصیه‌ی من به تمام گاوداران حرفه‌ای آن است که پیش از پرداختن به مسئله‌ی عملکرد‌ها، در مورد کیفیت شیر خامی که تولید می‌کنند اهداف دقیقی را تعیین نمایند. مثلاً:
- کمتر از ۲ درصد گاوها در هر ماه به ورم پستان بالینی مبتلا شوند
- کمتر از ۵ درصد گاوها به دلیل ابتلا به ورم پستان در هر ماه از گله حذف شوند
- بالغ بر ۸۵ درصد گله اسکور خطی ۳ داشته باشند
- سوماتیک سل کانت تانک اصلی ذخیره‌ی شیر حداکثر به ۱۵۰ هزار برسد.
در گام بعدی، باید از خود بپرسیم چه اتفاقات نامطلوبی در سالن شیردوشی ما به وقوع می‌پیوندد و دلیل‌اش چیست.
درک صحیح از جابجایی یا سرعت نقل و انتقال دام، زمان مورد نیاز برای پر شدن هر یک از دو طرف چال شیردوشی، زمان سپری شده از تحریک سرپستانک‌ها تا اتصال خرچنگی، و مدت زمان سپری شده برای تکمیل دوشش هر گاو به ما کمک می‌کند که برای هماهنگ ساختن عملکرد دستگاه و سالن شیردوشی با نیروی کار و سالنهای نگهداری دام باید دست به چه اقدامات جدیدی بزنیم.
هر تغییری به تغییر بعدی منجر می‌شود
بسیاری از سالنهای شیردوشی‌ای را که در طول سالیان دراز مورد بازرسی قرار داده‌ام همزمان با رشد تدریجی گله، افزایش کارکنان و اضافه شدن به تأسیسات موجود در گاوداری، مرحله به مرحله تحت اصلاحات و تغییرات مختلفی قرار گرفته‌اند. یکی از وظایف من در این راستا آن بوده که به گاوداران کمک کنم ضمن حفظ سودآوری کسب و کار خود، بین سه عامل فوق یعنی (۱) سالن شیردوشی، (۲) نیروی کار در گاوداری، و (۳) طراحی سالنهای پرورش دام و چیدمان آنها نسبت به همدیگر و نسبت به سالن شیردوشی توازن مطلوبی برقرار کنند.
در یک مورد عینی، گاوداری برخوردار از سالن شیردوشی ۲ در ۱۶در فری‌استال‌های خود از بستر ماسه‌ای بهره می‌برد و یک کارگر تمام وقت در سالن شیردوشی کار می‌کرد و کاگر دیگری وظیفه‌ی کودروبی بهاربندها و تمیز کردن فری‌استال‌ها را بر عهده داشت. در این گاوداری، طراحی یک رویه‌ی جدید برای دوشش گاوها و تعلیم آن به هر دو کارگر ضرورت داشت تا بتوانند با ضریب دوشش ۴/۳ در هر ساعت ۸۰۰ رأس گاو را ظرف ۵/۷ ساعت بدوشند (با فرض ۳ وعده دوشش در شبانه‌روز).
گام دوم برای این گاوداری آن بود که سالن جدیدی برای جای دادن به ۴۰۰ رأس گاو بیشتر در کنار سالنهای قبلی احداث گردد. حالا با استخدام یک کارگر تازه نفس می‌شد عملکرد گله را بالاتر برد. با دو گاودوش تمام وقت و کارگر سومی که گاوها را به سالن شیردوشی هدایت می‌نمود، در این گاوداری موفق شدند ضریب دوشش را در هر ساعت به ۵/۴ افزایش دهند و بنابراین، توانستند ۲۳۶ گاو بیشتر را در هر وعده بدوشند. دوشش گاو در یک سالن شیردوشی فرایندی است مستمر و در معرض تغییر و تکامل؛ آموزش حین خدمت کارگران و استخدام نیروی انسانی جدید برای موفقیت هر گاوداری امروزی ضرورت دارد. کارگرانی که مهارت‌های تازه‌ای آموختند و با اهداف و انتظارات کارفرمای خود بهتر آشنا شدند توانستند ضریب دوشش سالن شیردوشی محل کار خود را در هر ساعت به ۸/۴ افزایش بدهند یعنی موفق شدند در هر وعده ۶۹ رأس گاو بیشتری را بدوشند.
در همین گاوداری، با کمک شرکت تأمین کننده‌ی دستگاه شیردوشی و ارتقای تجهیزات آن، ضریب دوشش از این هم بالاتر رفت و به ۳/۵ رسید یعنی در نهایت امر، این گاوداری موفق شد با همان تعداد دوشنده در هر وعده ۹۷ رأس گاو بیشتری را بدوشد
(جدول ۱).
| ارتقای عملکرد حاصل از اصلاح مدیریت در سالن شیردوشی ۲ در ۱۶ | جدول ۱ | |||
| شیر تولید شده
(میانگین رکورد: ۳۶ کیلوگرم / گاو) |
افزایش تعداد گاو دوشیده شده در هر نوبت | ضریب دوشش در ساعت | تعداد گاو دوشیده شده | تعداد کارگران موظف |
| ۶۴۰۰۰ | ۴/۳ | ۸۰۰ | ۵/۱ | |
| ۸۲۸۸۰ | ۲۳۶ | ۵/۴ | ۱۰۳۶ | ۲ |
| ۸۸۴۰۰ | ۳۰۵ | ۸/۴ | ۱۱۰۵ | ۲ |
| ۹۶۱۶۰ | ۴۰۲ | ۳/۵ | ۱۲۰۲ | ۲ |
تأثیر اقتصادی به حداکثر رساندن عملکرد سالن شیردوشی (برای دوشش ۴۰۰ رأس گاو بیشتر) بدون تغییر تعداد کارگران و واحدهای دوشنده عبارت بود از:
(۴۰۰ رأس گاو x ۳۶ کیلوگرم شیر ([۵۱۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم شیر خام] =
۱۶۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان درآمد بیشتر در هر ماه
مدت زمان تیمار سرپستانک‌ها نیز نقش مهمی ایفا می‌کند
اگر می‌خواهیم بهره‌وری سالن شیردوشی را تا حداکثر ممکن بالا ببریم، بعضی سؤال‌هایی که باید از خود بپرسیم عبارتند از: آیا تعداد کارگران گاودوش با تعداد گاو دوشا در گله‌ی ما همخوانی دارد؟ آیا سالن شیردوشی ما ظرفیت کافی برای دوشش همه‌ی گاوهای دوشا را دارد؟ آیا تعداد سالنهای پرورش دام و تعداد فری‌استال‌های درون آنها با اندازه‌ی سالن شیردوشی ما سازگار است؟ آیا رویه‌ی فعلی برای دوشش گاوها به قدر کافی مؤثر و کارآمد هست؟ آیا رویه‌ی جاری در سالن شیردوشی با پروتکل‌های تحت اجرا در گاوداری یکسان است؟ پاسخ به این پرسش‌ها تعیین خواهد کرد که برای افزایش بهره‌وری سالن شیردوشی، در چه مسیری باید حرکت کنیم.
بهترین راه برای افزایش بهره‌وری سالن شیردوشی به حداکثر رساندن جریان خروج شیر و جلوگیری از دوشش بی‌رویه است. برای به حداکثر رساندن جریان خروج شیر، لازم است که مدت زمان تیمار سرپستانک‌ها مدت لازم و کافی‌ای باشد و تحریک سرپستانک‌ها به قدر کافی صورت بپذیرد.
عواملی که در تعیین مدت زمان تیمار سرپستانک‌ها دخیل هستند عبارتند از تعداد مراحل تشکیل دهنده‌ی رویه‌ی دوشش، اندازه‌ی سالن و تعداد گاوی که هر گاودوش در هر نوبت دوشش تیمار می‌کند. مثلاً، در یک سالن ۲ در ۱۲ با ضریب دوشش ۴ که ۶۷۲ رأس گاو را ظرف ۷ ساعت تحت رویه‌ی سه مرحله‌ای می‌دوشد، به طور میانگین مدت تیماری معادل ۵/۱ دقیقه دارد و هر گاودوش در هر گام، چهار گاو را تیمار می‌کند.
همین رویه‌ی سه مرحله‌ای چنانچه بر اساس تیمار هر پنج گاو به وسیله‌ی یک گاودوش انجام بگیرد سبب خواهد شد میانگیند مدت زمان تیمار به دو دقیقه برسد و کل مدت زمان هر وعده‌ی دوشش را ۲۸ دقیقه طولانی‌تر بنماید.
حال اگر رویه‌ی دوشش دو مرحله‌ای بشود و هر گاودوش در هر گام مسئول تیمار چهار رأس گاو باشد، متوسط مدت زمان تیمار به یک دقیقه خواهد رسید. این کار سبب می‌شود جمع مدت زمان هر وعده‌ی دوشش ۲۸ دقیقه کاهش بیابد. باید یادآور بشوم که در گله‌های پرتولید، اگر متوسط مدت زمان تیمار بالاتر از ۵/۱ دقیقه باشد، برای جریان بهینه‌ی شیر خروجی و تخلیه‌ی مطلوب پستان، گزینه‌ی به مراتب بهتری است.
سرویس دستگاه شیردوشی بر اساس جدول زمانبندی
بسته به شرایط هر گاوداری شیری، دستگاه شیردوشی در ۲۴ ساعت شبانه‌روز و ۳۶۵ روز سال کار می‌کند. در برخی موارد، مشاهده گردیده که سالن شیردوشی مورد غفلت‌واقع‌شده‌ترین بخش گاوداری است. در بسیاری موارد، هنگام بازآموزی کارکنان سالن شیردوشی در یک گاوداری به نقایص فنی متعددی در دستگاه شیردوشی برخورد می‌کنم. هماهنگی با شرکتی که دستگاه شیردوشی گاوداری شما را تأمین و نصب نموده برای برنامه‌ریزی خدمات پشتیبانی و پیشگیری از بروز نقص فنی در آن غالباً از بروز دردسرهای آتی جلوگیری خواهد کرد. خدمات نگهداری از دستگاه شیردوشی بر اساس جدول زمانبندی به چهار نوع قابل تقسیم است:
- آنالیز سیستم شستشو برای پایین نگه داشتن بار میکروبی
- تعویض قطعات لاستیکی همچون گاسکت‌ها و دیافراگم‌ها، تمیز کردن و سرویس سیلندرهای جداکننده‌ی خرچنگی و کیت پولساتورها، تعویض فیلترهای هوا، گریس‌کاری و سرویس کلی قطعات هیدرولیک گیت‌ها
- آنالیز سیستم برای تعیین وضعیت سطح خلأ و کارکرد سایر اجزای تنظیم شونده
- ارتقای قطعات و اجزای دستگاه شیردوشی (بعضی سالنهای قدیمی که همچنان در حال بهره‌برداری هستند شاید طوری طراحی نشده باشند که پاسخگوی دوشش گاوهای پرتولید امروزی باشند.)
صرف نظر از بزرگی گاوداری، سازگار ساختن عملکرد سالن شیردوشی با عملکرد نیروی کار و طراحی جایگاه دام در زمره‌ی اساسی‌ترین عواملی است که در سودآوری و موفقیت غایی آن ایفای نقش می‌کند.