تهیه‌ی تی.ام.آر. مرغوب: چگونه از فیدر خود بهترین عملکرد را بگیریم؟
تهیه‌ی تی.ام.آر. مرغوب: چگونه از فیدر خود بهترین عملکرد را بگیریم؟
نویسنده: جِف وِیِرز (Jeff Weyers)، کارشناس فنی برای بازارهای بین‌المللی، شرکت Vi-COR آمریکا
منبع: نشریه‌ی Progressive Dairy
برچسب: اتوماسیون دامپروری، تغذیه دام
رفع هر نوع مشکلی در یک گاوداری شیری مستلزم آن است که در حوزه‌های مختلف مدیریت گله درصدد ریشه‌یابی آن معضل برآییم.
معمولاً، توجه به یک بعد خاص از ابعاد مختلف مدیریت حاکم بر یک گله، از کل ماجرایی که در جریان است پرده برنمی‌‌دارد، و در غالب موارد نیز، مشکل از هفته‌ها قبل آغاز شده بوده است.
از آنجا که خوراک حدود ۷۰ درصد جمع درآمد ناخالص گاوداری شیری را [در اقتصاد آمریکا] می‌بلعد و با مسائل و مشکلات مختلف بالقوه‌ای مرتبط است که امکان دارد هر آن در گله ظهور نماید، مدیریت بهینه‌‌اش همیشه موضوع بحث داغ محافل کارشناسی بوده و خواهد بود.
تک‌تک ابعاد مدیریت روزمره‌ی خوراک باید تحت نظارت دقیق ما قرار داشته باشد. در این مقاله یکسره در باب کارکرد فیدر-میکسر‌های امروزی و مهم‌تر از همه، نگهداری بهینه‌ی آنها بحث خواهیم کرد.
فیدر-میکسر را می‌شود قلب و مرکز و محور تهیه و توزیع جیره‌ی مخلوط کامل (TMR) در هر گاوداری شیری تلقی نمود. ماشین آلات مختص به برنامه‌ی تی.ام.آر. هر گله‌ای که عبارت باشد از فیدر-میکسر، تراکتور و لودر در بازار امروز دست‌کم ۲۵۰هزار دلار برای هر گاوداری آب می‌خورد و در زمره‌ی لوازم اولیه‌ی تضمین موفقیت در تولید صنعتی شیر است.
امروزه، شرکت‌های پرشماری در کشورهای مختلف به شکل تخصصی مشغول تولید و فروش داخلی و خارجی انواع فیدر-میکسر هستند و هر فیدر-میکسری خصوصیات مهندسی منحصر به فرد خود را دارد.
در مدیریت خوراک گله‌های گاو شیری یک حوزه وجود دارد که کمترین توجه به آن مبذول می‌شود در حالی که محتاج تجزیه و تحلیل بی‌وقفه است و آن حوزه چیزی نیست جز فیدر-میکسر(های) مورد استفاده در گله.
نکاتی که در مدیریت فیدر-میکسر باید به آن توجه کرد عبارت از موارد مهم زیر است:
۱. داخل مخزن فیدر را بازرسی کنید. توصیه‌ی همیشگی من به گاوداران آن است که پیش از نخستین بارگیری روزانه حتماً داخل مخزن‌ی بارگیری فیدر-میکسر را با دقت بازرسی کنند. متصدی فیدر-میکسر باید یک درک حداقلی از اجزای اصلی تشکیل دهنده‌ی دستگاه (تیغه‌ها، مارپیچ‌ها و تسمه نقاله‌ی تخلیه‌کننده‌ی خوراک) و نحوه‌ی کارکرد آنها داشته باشد.
او باید بداند که هر مارپیچ باید چند تیغه داشته باشد و زمانی که موعد تعویض تیغه‌ها فرا می‌رسد، آنها به چه شکلی درآمده‌اند.
این همکار مهم گاوداری ما بر اساس این دانش و تجربه‌ی خود می‌تواند بهترین شیوه‌نامه را برای سرویس و نگهداری بهینه از فیدر-میکسری که تحویل اوست تنظیم کند و به مرحله‌ی اجرا درآورد.
۲. دوباره، داخل مخزن فیدر را بازرسی کنید. در خلال مدتی که دستگاه مشغول مخلوط ساختن جیره‌ی تی.ام.آر. است، از نردبانی که سازنده‌ی دستگاه تعبیه کرده بالا بروید و داخل مخزن‌ی دستگاه را به دقت زیر نظر بگیرید.
بدیهی‌ترین چیزی که باید با چشم به دنبال‌اش بگردید «نقاط کور» است، یعنی جاهایی که خوراک هیچ تکانی نمی‌خورد و گویی در جای خود قفل شده است. بخصوص، حول و حوش دریچه‌های تخلیه را خوب زیر نظر بگیرید.
اگر دیواره‌ی اطراف دریچه‌های تخلیه فرسوده شده باشد، فرو رفتگی یا گود شدگی‌هایی در آن حول و حواشی ایجاد می‌شود که سبب می‌گردد خوراک در آنها گیر بیفتد و مارپیچ‌ها نتوانند آن را بلند کنند و هم بزنند. از لحظه‌ی نخست تخلیه‌ی خوراک به درون مخزن‌ی فیدر-میکسر تا اتمام اختلاط خوراک را دقیق زیر نظر بگیرید.
با افزایش تدریجی وزن خوراکی که به درون مخزن فیدر تخلیه می‌شود، وزن خوراک در حال اختلاط سنگین‌تر می‌گردد و طرز هم زدن خوراک بوسیله‌ی مارپیچ‌های فیدر تغییر می‌کند.
وقتی تمام اجزای تشکیل دهنده‌ی خوراک، تازه به وسیله‌ی لودر به داخل مخزن فیدر ریخته شده‌اند، و فیدر شروع به کار می‌کند، چشم‌انداز گردش و هم‌زنی خوراک را فیلم‌برداری و عکسبرداری کنید و برای مقایسه با مقاطع آینده فیلم‌ها و عکس‌های مربوطه را بایگانی کنید. ضمناً یادمان باشد که فیدر-میکسرها با دور موتور بالاتر تراکتور، بهتر کار می‌کنند.
یک خطای شایع در گاوداری‌های صنعتی آن است که دور موتور تراکتور را برای انتقال قدرت به فیدر-میکسر، کم می‌گیرند؛ این امر نیز سبب ایجاد «نقاط کور» در بافت خوراک هنگام هم‌زنی در مخزن می‌گردد. به مجردی که با نقطه‌ی کوری در خوراک درون مخزن روبرو شدید، دور موتور تراکتور را بالا ببرید و منتظر شوید که آیا این کار، مشکل را حل می‌کند یا خیر.
۳. تکنیک ریختن خوراک به داخل فیدر-میکسر را زیر نظر بگیرید. بهترین روش برای ارزیابی کیفیت اختلاط خوراک تخلیه شده در مخزن فیدر، تماشای دقیق فرایند اختلاط از آغاز تا پایان آن است. خیلی مواقع متصدی فیدر-میکسر در پر کردن مخزن دستگاه تعجیل می‌کند.
هنگام تخلیه‌ی اقلامی که رطوبت بالا دارند یا اقلامی که درصد ناچیزی از جیره‌ی مخلوط نهایی را تشکیل می‌دهند، بهترین روش آن است که این اقلام را نزدیک دیواره‌‌های مخزن فیدر تخلیه کنید و نه مستقیماً در وسط یا در مرکز مخزن.
خوراک مرطوب به مارپیج‌های فیدر می‌چسبد و اگر بعد از یک قلم خوراکی مرطوب، کنسانتره به آن بیفزایید، طبیعتاً آن هم به مارپیچ خواهد چسبید.
حالا اگر جیره‌‌ای که می‌خواهید آماده کنید، حجم کمی دارد (مثلاً مختص گاوهای آستانه‌ی زایش)، این پدیده مشکل‌ساز خواهد شد زیرا مخزن فیدر هرگز به طور کامل پر نخواهد شد تا مارپیچ بتواند اقلامی را که به آن چسبیده‌اند در اصطکاک با خوراک سنگین روی آن به خوبی هم بزند و مخلوط یکدستی از آن بسازد.
۴. تکنینک تخلیه‌ی خوراک در آخورها را زید نظر بگیرید. سناریوهای بسیار متنوعی برای تخلیه‌ی بهینه‌ی تی.ام.آر. از فیدر-میکسر در امتداد آخورها مطرح شده است. توصیه‌ی من به متصدیان فیدر آن است که خودشان مؤثرترین و بهترین روش را منطبق با شرایط خاص گاوداری محل کارشان پیدا کنند.
از جمله کارهایی که متصدیان فیدر-میکسر باید بکنند آن است که دور موتور تراکتور را روی عددی تنظیم کنند که همیشه به کمک آن خوراک داخل مخزن در حال هم خوردن باشد. خوراک داخل مخزن همیشه از جلو به سمت عقب در حال جابجایی است و برای آن که در پایان فرایند تخلیه‌ی خوراک، چیزی داخل مخزن فیدر باقی نماند، دور موتور مناسب تراکتور، اهمیت خاصی پیدا می‌کند.
متصدیان فیدر-میکسر باید سرعت و کنترل صحیح دریچه‌ی تخلیه‌ی دستگاه را با دقت رصد کنند تا دریابند با چه سرعتی خوراک به طور یکنواخت در امتداد آخورها تخلیه می‌شود. مقدار خوراک، یکنواختی تخلیه‌ی خوراک و زمان توزیع آن از جمله عوامل حیاتی در مدیریت آخور به شمار می‌آیند.
هنگام بازدید از گاوداری‌ها بیشترین سؤالی که از من می‌پرسند این است: «بهترین فیدر-میکسر به نظر شما چه دستگاهی است؟» پاسخ به این پرسش آسان نیست. من یک فهرست پرسش فنی تهیه کرده‌ام تا در تصمیم‌گیری در این زمینه بتوانم به ایشان یاری برسانم.
هنگام تصمیم گرفتن در این باب که چه فیدر-میکسری برای گاوداری شما ایده‌آل است، از این چک‌لیست ساده استفاده کنید:
۱. نزدیک‌ترین شعبه‌ی خدمات شرکت فروشنده به گاوداری شما کجا واقع شده است؟ اگر شرکت فروشنده در حوالی منطقه‌ی شما شعبه‌ای که خدمات و قطعات یدکی لازم دستگاهی را که می‌خواهید بخرید تأمین کند، به دشواری به خودم اجازه خواهم داد که خرید از شرکت مذکور را به شما توصیه کنم. علاوه بر این‌ها، شرکتی که در صورت خراب شدن فیدرتان، بتواند به سرعت یک فیدر یدک تا تعمیر فیدر شما در اختیارتان بگذارد، مزیت بزرگی دارد.
۲. چه مقدار یونجه‌ی خشک در جیره‌ی گله لحاظ می‌کنید؟ پاسخ به این سؤال به شما خواهد گفت که فیدر افقی برای گاوداری شما بهتر است یا فیدر عمودی. فیدرهای افقی اگر درصد علوفه‌ی خشک جیره پایین باشد، همچنان بهترین عملکرد را از خود نشان خواهند داد.
۳. آیا در بازار شما شرکتی هست که کیفیت محصولات و خدمات‌اش را به اثبالت رسانده و در استفاده از فیدرهایش راحت هستید؟ این از خصوصیات کاملاً طبیعی سرشت هر انسانی است که از خود بپرسد چرا دامداری همسایه از برند خاصی استفاده می‌کند. هر چه با یک برند مأنوس‌تر باشید، در صورت بروز مشکلات فنی زودتر به ریشه‌ی مشکل پی می‌برید و در بهره‌برداری بهینه از آن دچار دردسر نمی‌شوید.
۴. هر چند وقت یک بار دستگاه خود را سرویس می‌کنید؟ بگذارید در پاسخ به این پرسش صادق باشیم. تمام فیدر-میکسرها وقتی هنوز نو هستند، همان طور که شرکت فروشنده شعار می‌دهد کار می‌کنند. اما یادمان نرود که قرار است هر روز مقدار عظیمی خوراک به وسیله‌ی فیدر-میکسری خواهید خرید، فراوری و در سطح گله توزیع شود.
مثلاً، در یک گله‌ی هزار رأسی، فیدر-میکسر باید روزانه تقریباً شش الی هشت بار پر و خالی شود. با فرض این که حجم هر وعده تی.ام.آر حدود ۷ تن باشد، ۸ وعده تهیه و توزیع خوراک یعنی ۸ x ۷ = ۵۶ تن خورام مخلوط که باید این دستگاه هر روز از عهده‌اش بر‌آید. بنابراین، ظرف شش ماه، معادل حدود هزار کامیون ۱۰ تنی خوراک بوسیله‌ی این فیدر مورد فراوری و توزیع در سطح گله قرار بگیرد.
بدیهی است که اجزای داخلی فیدر ظرف این مدت فرسوده خواهند شد و نیازمند سرویس یا تعویض دوره‌ای خواهند بود. نتیجه‌‌ی مسلمی که می‌توان از این بحث گرفت: پس از گذشت شش ماه، توقع نداشته باشید فیدر شما درست مثل روز اول کار کند.
فیدر-میکسر از اجزا و عناصر حیاتی در موفقیت هر گاوداری شیری است. آموزش لازم به متصدی دستگاه برای آن که فیدر-میکسر تحت فرمان‌اش را به درستی بشناسد و علل و عوامل بروز نقص فنی در آن را از قبل یاد گرفته باشد موجب خواهد شد، قبل از بروز ایرادهای فنی و خوابیدن دستگاه، بتوانید برای رفع پیشاپیش علل آن ایرادها به موقع اقدام کنید.
حفظ انسجام و رعایت وسواس در نظام تغذیه‌ی گله از فیدر-میکسر تا آخور به متخصص تغذیه‌ی گله اجازه خواهد داد مسایل و مشکلات مربوط به مدیریت جیره‌ی گله را سریع‌تر و مؤثرتر تشخیص داده، برای رفع قطعی آنها تصمیم به‌جا و به‌موقع بگیرد.
توضیح تصاویر: «نقاط کور» در جلوی مخزن فیدر. خوراک در محدوده‌ی دریچه‌ی تخلیه اصلاً تکان نمی‌خورد.